Ból dolnego odcinka kręgosłupa jest na tyle powszechnym problemem, że zdecydowanie warto poświęcić mu osobny wpis.
Ból kręgosłupa to prawdziwa pandemia – występuje na całym świecie, jest powszechny zarówno u ludzi młodych jak i starszych, dotyka ludzi ze wszystkich grup zawodowych.
Jak bardzo powinniśmy się obawiać bólu kręgosłupa? Czym tak naprawdę jest? Czy jest groźny?
Ból kręgosłupa często budzi instynktownie wiele obaw – jeśli bolą mnie ręka lub nogi, to jakoś to zniosę, ale kręgosłup? W tym wypadku musi być już ze mną naprawdę poważnie. Pojawia się strach i wizje poważnych chorób, które mogą doprowadzić nas do fatalnego stanu. Jeśli dzisiaj boli tak mocno, to co będzie za 10 lat?
Czy to wszystko prawda? Co tak naprawdę wiemy na temat bólu kręgosłupa?
Przede wszystkim należy zacząć od tego, że ból dolnego odcinka pleców rzeczywiście jest dolegliwością niezwykle powszechną. O ile nie obserwuje się go u ludzi w pierwszej dekadzie życia, o tyle może pojawić już w dzieciństwie – niemal 40% ludzi w wieku 9-18 zgłosiło ból kręgosłupa. Najczęściej występuje jednak u ludzi w średnim wieku i – o dziwo – jego powszechność SPADA z wiekiem. Ogółem szacuje się, że nawet 80% wszystkich ludzi na świecie doświadczy przynajmniej jednego epizodu ostrego bólu dolnego odcinka kręgosłupa. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w przeciągu ostatnich 25 lat ograniczenie funkcjonowania w społeczeństwie z powodu bólu pleców wzrosło o 50%, stając się tym samym najczęstszą przyczyną niesprawności na świecie!
Jak do tego doszło? Na pewno każdy będzie mieć własną odpowiedź – ludzie więcej siedzą, mniej się ruszają, ważą coraz więcej. Wszystko to wpływa na szybsze zużycie kręgosłupa, pojawienie się zmian zwyrodnieniowych a w konsekwencji – bólu. Tylko czy odpowiedź jest tak oczywista i czy właśnie tymi czynnikami należy obarczać rosnącą powszechność tej dolegliwości? Zanim odpowiemy pochopnie na te pytanie, sprawdźmy co mówią na ten temat doniesienia naukowe.
Skąd tak naprawdę biorą się bóle kręgosłupa? Każdy, kto udał się z tym problemem do lekarza czy fizjoterapeuty, spotkał się prawdopodobnie z inną odpowiedzią, natomiast następujące wyjaśnienia na pewno pojawiały się najczęściej: zwyrodnienie krążka międzykręgowego (znane również jako dyskopatia), zwężenie przestrzeni międzykręgowych, przepuklina, wypuklina, protruzja (autor zaznacza, że zna znaczenie w/w terminów i celowo wrzuca je do jednego wora). Czy ból kręgosłupa rzeczywiście powodowany jest najczęściej bezpośrednio przez owiany złą sławą krążek międzykręgowy?
Występowanie zmian zwyrodnieniowych, które będą widoczne w badaniu obrazowym, jest o wiele bardziej powszechne niż występowanie bólu – prawdopodobieństwo ich wystąpienia u ludzi po 80 roku życia wynosi niemal 100%, a ból pleców, choć bardzo powszechny, nie występuje bezwzględnie u wszystkich. Zmiany degeneracyjne są w istocie czymś, co występuje powszechnie u ludzi, którzy nie skarżą się na żadne dolegliwości w każdej grupie wiekowej. Musi to oznaczać, że nie mogą być główną przyczyną bólu. Co więcej, nie ma żadnych racjonalnych przesłanek, które dowodziłyby konieczności wykonywania rutynowych prześwietleń kręgosłupa przy każdym incydencie bólowym. Nie istnieje ani jeden dowód na to, że obrazowanie poprawia rokowania pacjentów, nie pomaga w postawieniu jednoznacznej diagnozy ani nie daje żadnych możliwości prognozowania wystąpienia bólu w przyszłości oraz nie ma wpływu na postępowanie terapeutyczne. Istnieją ścisłe kryteria, kiedy wykonanie badań obrazowych jest konieczne; u większości pacjentów jednak nie jest.
Połowa pacjentów, którzy szukają pomocy z powodu bólu pleców wciąż wierzy, że potrzebuje badań obrazowych kręgosłupa aby specjalista, który ma ich leczyć, podjął właściwą decyzję dotyczącą leczenia. Jest to jednak sprzeczne z dowodami.
Dlaczego więc plecy bolą? Przyczyny bólu kręgosłupa zostały podzielone na 3 główne kategorie:
- poważne schorzenia, takie jak nowotwór złośliwy, złamania, zakażenia lub zaburzenia zapalne, takie jak spondyloartropatie – około 1%,
- ból ściśle związany z uszkodzeniem krążka międzykręgowego – 9%,
- niespecyficzny ból kręgosłupa – 90%,
Poważne schorzenia, które mogą wywoływać ból kręgosłupa, wymagają identyfikacji i specjalnego postępowania ukierunkowanego na przyczynę, ale stanowią one bardzo niewielką część przypadków. Nieco liczniejszą grupą jest ta, w której uszkodzenia uwidocznione podczas badania obrazowego rzeczywiście mają ścisły związek z odczuwanymi dolegliwościami – szacuje się, że nie stanowią one więcej niż 10% wszystkich przypadków. Zdecydowaną większość stanowią bóle niespecyficzne.
Niespecyficzne – czyli jakie? Schorzenie to zostało nazwane w ten sposób, ponieważ u tej grupy pacjentów nie jesteśmy w stanie znaleźć jednej, specyficznej przyczyny bólu, to znaczy – nie możemy obarczyć jednej struktury, która byłaby odpowiedzialna za odczuwane dolegliwości.
Czy te najpowszechniejsze bóle kręgosłupa są niebezpieczne? Jak je rozpoznać?
c.d.n.
Pozdrawiam
Kuba Parzych
Fizjoterapeuta Poznań